Liczba obcokrajowców mieszkających w Japonii osiągnęła rekordowy poziom ponad 3,5 mln na początku 2024 r. Zamknięte, starzejące się społeczeństwo japońskie ze spadającym wskaźnikiem urodzeń zaczyna się przyzwyczajać do imigrantów.
Jak podała Agencja Usług Imigracyjnych, na koniec czerwca w Japonii mieszkało 3 588 956 obcokrajowców, co stanowi wzrost o 177 964 osób w porównaniu z końcem 2023 r. Liczba pracowników wykwalifikowanych, pod którym to pojęciem rozumiana jest zarówno kadra menadżerska, jak i pracownicy techniczni, wzrosła o 20,8% do 251 747.
Wizy pracownicze dla tej kategorii zatrudnionych zostały wprowadzone w 2019 r., co pozwala im podejmować pracę w wyznaczonych branżach bez konieczności przeszkolenia. W efekcie liczba stażystów w ramach japońskiego programu staży technicznych wzrosła o 5,2% do 425 714.
Jak się okazuje, wzrosła także mocno liczba osób stale zamieszkałych, czyli rezydentów. Obecnie jest ich 902 203, co stanowi wzrost o 1,2%. Liczba osób przybyłych z zagranicy i zatrzymujących się w Japonii na dłużej, w tym turystów (np. trekkerów), w I połowie 2024 roku wyniosła 17 820 629.
Według raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju opracowanego we współpracy z japońskim Narodowym Instytutem Badań nad Ludnością i Zabezpieczeniem Społecznym, połowa z około 3 mln cudzoziemców żyjących w 2022 r. to stali rezydenci. Druga połowa to tymczasowi migranci zarobkowi i ich rodziny, stażyści techniczni i studenci zagraniczni. Z przybyłych w latach 2011-2017 do Japonii wykwalifikowanych migrantów zarobkowych z wizami uprawniającymi do pracy jako inżynierowie lub pracownicy biurowi aż 40% mieszkało w tym kraju w 2022 roku.
Co ciekawe, zgadza się to z danymi OECD, które wykazały, że około 40% „wysoko wykwalifikowanych pracowników zagranicznych”, pod którym to terminem rozumie się techników i kadry menadżerskie, a także osoby z niższymi stopniami naukowymi (do doktoratu), decyduje się pozostać w Japonii. Jak stwierdziło japońskie Ministerstwo Pracy, jest to „korzystne dla kraju”.
„Biorąc pod uwagę, że ta grupa obejmuje wielu wysoce mobilnych migrantów, takich jak osoby przeniesione wewnątrz firmy, jest to dość wysoki wskaźnik i sugeruje, że Japonia może skorzystać z długoterminowego wkładu w podaż wykwalifikowanej siły roboczej za pośrednictwem tych kanałów” – stwierdzono w raporcie OECD, zauważając także, iż Japonia ma wysoki wskaźnik utrzymania studentów zagranicznych – od 30 do 40% pozostaje w Japonii pięć lat po przyjeździe. Jest to wskaźnik wyższy niż w Szwajcarii, Holandii i Wielkiej Brytanii, chociaż ustępuje Kanadzie i Niemcom.
Co istotne, w przypadku przybyszy, którzy najpierw byli w Japonii studentami zagranicznymi a później zmienili swój status pobytu raport podkreślił znaczenie ich obecności jako „kluczowych graczy w strategii Japonii w zakresie przyciągania i zatrzymywania globalnych talentów”. Jednakże zauważono, że poszukiwanie pracy pozostaje wyzwaniem dla studentów zagranicznych, ponieważ niewiele uniwersytetów zapewnia im konkretne wsparcie w znalezieniu staży w trakcie i po studiach.
Jednak przegląd japońskiej polityki imigracyjnej wypadł dla Tokio nie do końca korzystnie. OECD bowiem skrytykowała program staży dla zagranicznych stażystów technicznych stwierdzając, iż zapewnia on ochronę firmom starającym się importować tanią siłę roboczą z Azji i sprzyja naruszeniom praw człowieka.
W odniesieniu do japońskiego programu szkoleń stażystów technicznych wprowadzonego w 1993 r. w celu transferu umiejętności do krajów rozwijających się, OECD stwierdziła, że system „był w dużej mierze wykorzystywany do zaspokajania popytu na pracę, a nie do transferu umiejętności”. OECD skrytykowała zwłaszcza nadmierne opłaty i praktykę korzystania z pośredników w krajach wysyłających. Doprowadziło to bowiem do tego, że stażyści przybywali już obciążeni długami, podczas gdy ograniczona mobilność pracodawców utrudniła wzrost płac, a w najpoważniejszych przypadkach pozostawiła stażystów „podatnymi na wykorzystywanie”. W 2022 r. w Japonii było 325 000 stażystów technicznych, z czego większość w trakcie szkoleń. Obecnie, po raporcie OECD, rząd japoński planuje wprowadzić system zachęcający pracowników z zagranicy do dłuższego pozostawania w kraju przy lepszej ochronie ich praw.
