Na początku tygodnia NBP opublikował ciekawe, choć mocno zaskakujące negatywnie, dane o polskim bilansie płatniczym za sierpień. Duże obawy wzbudził kolejny miesiąc deficytu handlowego towarów (ponad 2 mld EUR w sierpniu), ale o jego źródłach pisaliśmy już wiele, np. tutaj. Równocześnie naszą uwagę przykuła inna składowa polskiej wymiany międzynarodowej – obniżająca się od kilku kwartałów nadwyżka na saldzie usług.
Długoterminowy rosnący trend na chwilę przerwała pandemia Covid-19. W płynnym 12-mies. ujęciu nadwyżka na saldzie międzynarodowej wymiany usług urosła z 2,5% PKB w 2015 r. do 5,5% PKB w szczytowym momencie początku 2023 r. Jednakże od tego momentu do dziś nadwyżka usług stopniowo spada. Nie ma co na razie wszczynać alarmu, to dalej są wysokie poziomy (obecnie poniżej 5% PKB, ostatnio takie poziomy na początku 2022 r.) to jednak zastanawiająca jest tutaj tendencja spadkowa. Czy usługi tracą na znaczeniu jako motor naszej wymiany międzynarodowej ostatniej dekady? Czy to tylko korekta?
Saldo obrotów bieżących, towarowych i usług (% PKB, suma 12-mies.)
Przypomnijmy, że po stronie eksportu ujmowana jest wartość usług świadczonych przez rezydentów na rzecz nierezydentów, po stronie importu odwrotnie – wartość usług świadczonych przez nierezydentów na rzecz rezydentów. NBP w badaniu bilansu płatniczego wyróżnia kilka głównych rodzajów wymiany międzynarodowej usług, w tym: usługi transportowe, turystyczne, usługi uszlachetniania (obejmują m.in. przetwarzanie, montaż i etykietowanie), usługi napraw i konserwacji oraz pozostałe usługi, w których zdecydowanie największą część stanowią usługi biznesowe oraz związane z telekomunikacją i sektorem IT.
Saldo wymiany międzynarodowej usług w podziale na główne kategorie (% PKB, suma 12-mies.)
Powyższy wykres szybko odpowiada na pytanie postawione na początku eseju. Większość kategorii stabilnie rozwija się na przestrzeni czasu, ale dwie z nich zasługują na wyróżnienie: szybko rosnący udział pozostałych usług (głównie dzięki coraz większej nadwyżce salda usług biznesowych) oraz obniżające się od początku 2023 r. saldo podróży zagranicznych, które jest główną przyczyną spadającej nadwyżki w sektorze usług ogółem. Obroty usługowe dotyczące podróży zagranicznych są związane z wydatkami cudzoziemców w Polsce (eksport/przychody) oraz Polaków za granicą (import/rozchody) ponoszonych z tytułu podróży. Obejmują one m. in. wydatki związane z zakwaterowaniem, wyżywieniem, jak również towary nabywane przez podróżnych na potrzeby własne.
Saldo usług związanych z podróżami zagranicznymi (% PKB, suma 12-mies.)
Pandemia przyniosła większy spadek przychodów związanych z wydatkami cudzoziemców w Polsce niż Polaków za granicą, co obniżyło w latach 2020-2021 całkowitą nadwyżkę na saldzie podróży zagranicznych. Z kolei początek 2022 r. i wybuch wojny w Ukrainie bardzo szybko podbił statystyki rozchodów o wydatki ukraińskich uchodźców. I to właśnie od 2023 r. spadki w przychodach są spowodowane głównie obniżeniem się wydatków obywateli Ukrainy, których duża część po rocznym pobycie w Polsce stała się rezydentami (osoby przebywające w Polsce powyżej roku nie są już klasyfikowane jako nierezydenci), albo wróciła na Ukrainę. Również bycie krajem przyfrontowym może trochę „odstraszać” zagranicznych turystów i tym samym zmniejszać ich wydatki ponoszone w Polsce. W tym samym czasie w wyniku coraz większej liczby wyjazdów turystycznych stopniowo rosną wydatki Polaków na podróże zagraniczne. Ciekawe jest, że rozchody nie wróciły jeszcze do poziomu sprzed pandemii, ale tutaj trzeba pamiętać, że wszystkie statystyki, o których piszemy są w ujęciu nominalnym. Przy mocnym złotym i wyższej krajowej inflacji niż zagranicznej wydatki Polaków ponoszone za granicą były względnie tańsze, więc w ujęciu krajowego PKB mniejsze.
Podsumowując, obniżająca się w ostatnich kwartałach nadwyżka wymiany zagranicznej usług to korekta efektów powstałych na skutek pandemii oraz wybuchu wojny w Ukrainie i idącego za tym masowego napływu ukraińskich uchodźców. Usługi dalej pozostaną siłą napędową polskiej wymiany międzynarodowej.
Analizy Pekao
