Chiny wydały 240 mld dolarów na ratowanie budżetów 22 krajów rozwijających się w latach 2008-2021, przy czym większość tych pożyczek miała źródło we wcześniejszych pożyczkach wydanych na infrastrukturę Pasa i Szlaku. Miały one napędzić chiński globalny eksport i przy okazji przynieść dochody lokalnym gospodarkom.
Takie są ustalenia opublikowanego właśnie 40-stronnicowego raportu analityków i naukowców z Banku Światowego, Harvard Kennedy School, AidData i Kiel Institute for the World Economy. Według pochodzących z niego danych, niemal 80% pożyczek udzielono w latach 2016-2021. Beneficjentami były gównie kraje o średnich dochodach, w tym Argentyna, Mongolia i Pakistan.
Pożyczki te były efektem wcześniejszych pożyczek od Pekinu na rozbudowę infrastruktury zwłaszcza logistycznej i transportowej w krajach rozwijających się. Miały one służyć głównie inicjatywie Pasa i Szlaku (infrastruktury łączącej Chiny, kraje Azji Środkowej, Bliskiego Wschodu, Afryki i Europy), która była skierowana na maksymalny rozwój chińskiego eksportu, a przy okazji przynieść dochody lokalnym gospodarkom obsługującym ten proces. Jednak od 2016 roku pożyczki się skończyły, jako że wiele projektów zarzucono, bo nie przyniosły oczekiwanych zwrotów finansowych. Analitycy zapytywani przez Bloomberg uważają, że „można to uznać za pierwszą przymiarkę do obliczenia kosztów chińskiego programu Pasa i Szlaku, choć na pewno nie są i nie będą to koszty ostateczne”.
„Pekin ostatecznie próbuje ratować własne banki. Dlatego wdał się w ryzykowny biznes międzynarodowych pożyczek ratunkowych” – powiedziała agencji Reutersa Carmen Reinhart, była główna ekonomistka Banku Światowego i jedna z autorek badania.
Badanie wykazało, że chińskie pożyczki dla krajów w sytuacji dużego zadłużenia wzrosły z mniej niż 5% portfela pożyczek zagranicznych w 2010 r. do 60% w 2022 r. Najwięcej przy tym otrzymała Argentyna – 111,8 mld dolarów, następnie Pakistan – 48,5 mld dolarów i Egipt – 15,6 mld dolarów. Dziewięć krajów otrzymało mniej niż 1 mld dolarów. Według nieoficjalnych informacji z „wielkich” dłużników Chińczycy mają nadzieję tylko na stopniowe spłaty ze strony Egiptu.
Linie swapowe Ludowego Banku Chin (PBOC) stanowiły o 170 mld dolarów finansowania, w tym w dla Surinamu, Sri Lanki i Egiptu. Pożyczki pomostowe lub wsparcie bilansu płatniczego ze strony chińskich państwowych banków i firm wyniosły 70 mld dolarów. Rolowanie obu rodzajów pożyczek wyniosło 140 miliardów dolarów. W badaniu skrytykowano także praktykę niektórych banków centralnych potencjalnie wykorzystujących linie swapowe PBOC, aby sztucznie pompować swoje kwoty rezerw walutowych.
Jak powiedział mediom Brad Parks, jeden z autorów raportu i dyrektor AidData, laboratorium badawczego w The College of William & Mary w Stanach Zjednoczonych, pożyczki ratunkowe w Chinach są „nieprzejrzyste i nieskoordynowane”.
Rząd Chin już odpowiedział na tę krytykę poprzez rzeczniczkę chińskiego MSZ, Mao Ning, mówiąc, że jego zagraniczne inwestycje działają na „zasadzie otwartości i przejrzystości”.
„Chiny działają zgodnie z prawami rynkowymi i zasadami międzynarodowymi, szanują wolę odpowiednich krajów, nigdy nie zmuszały żadnej ze stron do pożyczania pieniędzy, nigdy nie zmuszały żadnego kraju do płacenia, nie będą wiązać żadnych warunków politycznych z umowami pożyczkowymi i nie dążą do żadnego interesu politycznego” – stwierdziła rzeczniczka MSZ na konferencji prasowej.
Pożyczki ratunkowe były skoncentrowane głównie na krajach o średnich dochodach, które objęły 4/5 tych pożyczek ze względu na ryzyko jakie stwarzały dla chińskich banków. Krajom o niskich dochodach oferowano już nie nowe pożyczki, ale okresy karencji i przedłużenia terminu zapadalności starych długów.
Obecnie Chiny negocjują restrukturyzację zadłużenia z krajami takimi jak Zambia, Ghana i Sri Lanka. Są też krytykowane za wstrzymywanie tych procesów i brak umorzeń zadłużeń nawet w najbiedniejszych krajach. W odpowiedzi chiński MSZ wezwał Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy, aby również zaoferowały umorzenie długów.
