System kaucyjny jest pozytywnie odbierany w krajach, gdzie istnieje takie rozwiązanie, a sklepy zyskują na kaucji i recyklingu. Z kolei konsumenci chętniej wracają do sklepów umożliwiających recykling. Polska płaci rocznie 1,7 mld zł podatku od plastiku, a system kaucyjny może obniżyć tę kwotę o 400 mln zł, dlatego jest pilna potrzeba uchwalenia tego systemu.
Polska płaci rocznie 1,7 mld zł podatku od plastiku, a ta kwota bezpośrednio zależy od ilości niezrecyklingowanych odpadów z plastiku w danym roku i wynosi 0,80 euro od kilograma odpadów z tworzyw sztucznych. W Polsce ponownie wykorzystujemy zaledwie około 1/3 odpadów z tworzyw sztucznych. System kaucyjny to nawet o 400 mln zł niższy podatek od plastiku dla Polski, wyższy poziom odzysku surowców i łatwiejsza droga do osiągnięcia unijnych celów w tym obszarze. Jest to sytuacja korzysta dla Polski, dla przedsiębiorców oraz dla obywateli.
Ustawa o systemie kaucyjnym pilnie potrzebna
Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) apeluje o odblokowanie rządowego projektu wprowadzającego system kaucyjny i pilne skierowanie go do Sejmu. FPP podkreśla ponadto, że oprócz aspektu kosztowego, warto pamiętać o dwóch dodatkowych kwestiach. Pierwszą z nich jest bezpieczeństwo surowcowe – im więcej surowców możemy wykorzystać ponownie, tym mniejsza jest nasza zależność od importu. Tymczasem przedsiębiorcy już dziś informują o problemach z dostępnością recyklatu, który mogliby wykorzystać w opakowaniach swoich produktów. Po drugie, system kaucyjny cieszy się szeroką akceptacją społeczną.
– System kaucyjny to najbardziej efektywny sposób na osiągnięcie wysokiego – sięgającego 90% – poziomu zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, wspólnie z szerokim gronem podmiotów reprezentujących rozmaite sektory rynku, wypracowało kompromisowe rozwiązania legislacyjne, które – gdyby zostały przyjęte przez Radę Ministrów i skierowane do Sejmu, a następnie uchwalone – doprowadziłyby do wejścia w życie systemu kaucyjnego od 1 stycznia 2025 r. Jest to wystarczający czas na stworzenie i wdrożenie systemu, który zapewniłby wysoki poziom odzysku m.in. opakowań z tworzyw sztucznych, potocznie zwanych plastikowymi. Niestety, rządowy projekt nieustannie napotyka na blokady wewnątrz Rady Ministrów i istnieje coraz poważniejsze ryzyko tego, iż nie zostanie uchwalony w obecnej kadencji Sejmu. Oznaczałoby to zaprzepaszczenie kilku lat pracy, uzgodnień i konsultacji, opóźnienie we wdrożeniu rozwiązań gwarantujących wysokie poziomy zbiórki opakowań, a także – o czym z niewiadomych powodów się zbyt dużo nie mówi – konieczność ponoszenia przez Polskę wysokich kosztów tzw. unijnego podatku od plastiku – mówi Piotr Wołejko, ekspert ds. społeczno-gospodarczych FPP.
– Celem podatku od plastiku jest zachęcanie do zwiększenia poziomu przetwarzania odpadów z tworzyw sztucznych. Ten cel najskuteczniej można realizować wprowadzając właśnie system kaucyjny. Zupełnie niezrozumiałe jest wstrzymywanie prac nad dobrym, kompromisowym projektem i gwarantowanie utrzymania wysokiego poziomu podatku od plastiku dla Polski na najbliższe lata. Bez systemu kaucyjnego, który i tak wszedłby w życie dopiero od 1 stycznia 2025 r., nie ma szans na istotne zmniejszenie ponoszonej w każdym roku opłaty. Jednakże gdyby udało się uchwalić ustawę i wprowadzić system kaucyjny zgodnie z jeszcze aktualnymi planami, kwota podatku od plastiku za rok 2025 byłaby dla Polski niższa – dodaje.
Konsumenci chętniej wracają do sklepów umożliwiających recykling
Według badania Instytutu Badań Rynkowych i Społecznych na zlecenie Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej z sierpnia 2022 r., ponad 90% Polek i Polaków popiera funkcjonowanie systemu kaucyjnego.
Z kolei z badań firmy Tomra Collection (przeprowadzonych online w listopadzie 2022 r. w siedmiu krajach: Szwecja, Norwegia, Finlandia, Dania, Niemcy, Holandia i Słowacja) wynika, że system kaucyjny jest pozytywnie odbierany w krajach, gdzie istnieje takie rozwiązanie, zaś sklepy zyskują na kaucji i recyklingu. Aż 87% konsumentów robi zakupy w sklepie, w którym mogą zwrócić zużyte opakowania po napojach – butelki i puszki. Najnowsze badania przeprowadzone w siedmiu europejskich krajach z systemem kaucyjnym potwierdziły, że możliwość zwrotu opakowań w sklepach pozytywnie wpływa na sprzedaż.
– Nasze badania, które przeprowadziliśmy w siedmiu państwach Europy, pomogły zrozumieć, jak rozwiązania recyklingowe wpływają na zachowania zakupowe konsumentów, czego oni oczekują oraz w jaki sposób właściciele sklepów mogliby odpowiedzieć na te potrzeby – mówi Konrad Robak, country & business development manager firmy Tomra Collection Polska, dostawcy recyklomatów.
– System kaucyjny jest pozytywnie odbierany w każdym z przebadanych krajów, a właśnie od zaangażowania konsumentów zależą wysokie poziomy zbiórki surowców nadających się do recyklingu. Mamy tu sytuację win-win. Wygodny model zwrotu stosowany w sklepie przyciąga klientów, którzy wydają zwróconą kaucję na zakupy właśnie tam. Deklaruje to aż 87% badanych, a w kilku krajach ten odsetek był jeszcze wyższy – dodaje.
Oddawanie zużytych opakowań napojowych do recyklingu weszło w nawyk u konsumentów na każdym z badanych europejskich rynków. Prawie wszyscy respondenci badania przeprowadzonego przez Tomra Collection (aż 93%) zwracają co najmniej 90% całkowitej liczby objętych kaucją pojemników po napojach. Zdecydowana większość przebadanych mieszkańców Szwecji, Norwegii, Finlandii, Danii, Niemiec, Holandii i Słowacji, bo aż 66%, oddaje podczas jednej wizyty w sklepie nawet 29 opakowań. A jak często? 46% odpowiedziało, że do punktu zbiórki opakowań wybiera się mniej więcej 1-2 razy w miesiącu.
Średnio 29% konsumentów ma dwa lub więcej ulubionych sklepów, w których zwracają zużyte opakowania po napojach. Niemniej ważna jest bliskość sklepu od domu, na co wskazało 26% z nich. Duże znaczenie mają także kwestie organizacyjne, czyli w skrócie wygodne opcje zwrotu, do których zaliczono recyklomaty. 20% respondentów wybiera placówki, w których znajdują się te urządzenia.
Konsumenci chcą wygodnych i szybkich zwrotów opakowań
Z badania Tomra Collection wynika też, że przy wyborze sklepu w celu zwrotu opakowań po napojach, obecność recyklomatu została uznana za jedno z trzech najważniejszych kryteriów. Co istotne, badanie wykazało też pięć czynników, które wpływają na zadowolenie korzystających z recyklomatu osób. Jest to brak przerw w funkcjonowaniu urządzenia, łatwość w obsłudze, możliwość zwrotu wszystkich rodzajów opakowań do tego samego automatu, szybkie skanowanie opakowań oraz łatwy kontakt z personelem sklepu w razie jakiegokolwiek problemu. Co więcej, w niektórych krajach równie ważna była higiena: w Szwecji, Norwegii i Finlandii, kosz na śmieci w pobliżu oraz możliwość umycia rąk znalazły się w pierwszej piątce potrzeb.
– Kluczowe znaczenie ma bezproblemowa obsługa recyklomatu. 31% respondentów stwierdziło, że udałoby się do innego sklepu, gdyby przy automacie zastał np. długą kolejkę. Dlatego sklepy decydują się na urządzenia modułowe, do których można wrzucić jednocześnie od kilku do nawet kilkudziesięciu opakowań jednocześnie – mówi Konrad Robak.
Oczekiwania konsumentów wobec sprzedawców detalicznych i dostawców rozwiązań recyklingowych stale rosną. Wielu respondentów (66%) chciałoby rozszerzyć obecny system kaucyjny o kolejny rodzaj opakowań. Wskazywano także na możliwość jeszcze szybszej obsługi przy oddawaniu opakowań – 48% respondentów chciałoby korzystać z recyklomatów, do których mogliby wrzucać kilka lub więcej opakowań jednocześnie, przy czym wskaźnik ten jest jeszcze wyższy w Szwecji (66%), Norwegii (65%) i Niemczech (51%). Przy dzisiejszym, coraz bardziej cyfrowym stylu życia i poszukiwaniu wygody, elektroniczne wypłaty również zyskały zainteresowanie wśród respondentów. 36% stwierdziło, że chciałoby otrzymać zwrot kaucji na kartę lojalnościową lub aplikację (odsetek ten był najwyższy w Szwecji i Finlandii, odpowiednio 46% i 41%), a 31% chciało otrzymać cyfrowy bon zamiast papierowego.
Bardzo ważna troska o środowisko
Ważną częścią badania było również poznanie kluczowych powodów, którymi konsumenci kierują się przy zwracaniu opakowań napojowych. Nie jest zaskoczeniem, że ich główną motywacją jest odzyskanie zwrotu kaucji (76% respondentów). Troska o środowisko pojawiła się na drugim miejscu podium (59%). Niewiele mniej ważna była chęć zadbania o przestrzenie publiczne i zmniejszenie ilości śmieci, które tam trafiają (42%). Kwestie środowiskowe są szczególnie bliskie młodym respondentom – 62% w porównaniu do 59% z całej próby.
– Zaangażowanie sklepu w prośrodowiskowe inwestycje jest pozytywnie odbierane przez konsumentów. Udział w systemie kaucyjnym i umożliwienie swoim klientom zwrotu opakowań nie tylko przyczynia się do oszczędności zasobów naturalnych i ochrony środowiska, ale też buduje wśród klientów lojalność wobec sklepu, zwiększając w ten sposób jego konkurencyjność – dodaje Konrad Robak.
O systemie kaucyjnym piszemy też tutaj: