Mimo trudnej sytuacji na rynku rośnie aktywność inwestycyjna samorządów, które poprzez realizowane projekty rozwijają najbliższe otoczenie w sposób zrównoważony. W strukturze inwestycji samorządów dominują projekty drogowe – wskazuje w raporcie Bank Gospodarstwa Krajowego
BGK podkreśla, że ostatnie miesiące to czas, w którym kolejne kryzysy nakładały się na siebie tworząc niesprzyjające warunki gospodarcze – kryzys pandemiczny i inflacja, która była jego następstwem, szybko zostały wzmocnione przez kryzys energetyczny związany z rosyjską agresją na Ukrainę. W tym nowym otoczeniu samorządy musiały jednocześnie dostosować się do zmian regulacyjnych bezpośrednio wpływających na ich sytuację finansową.
– Zrównoważony rozwój jest dla BGK kluczowym elementem realizowanej przez nas misji. Z drugiej strony samorządy są ważną grupą naszych klientów i jednocześnie odpowiadają za organizację aspektów naszego życia społeczno-gospodarczego. Jak wynika z naszego badania, aż 93% JST spodziewa się wzrostu nakładów inwestycyjnych w 2022 r. Jest to m.in. efekt Programu Inwestycji Strategicznych. Wartość rozstrzygniętych postępowań na realizację inwestycji ze wsparciem tego programu wyniosła we wrześniu tego roku 17,5 mld zł – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista i dyrektor Departamentu Badań i Analiz BGK.
Departament Badań i Analiz BGK przeprowadził wśród samorządów ankietę na temat tego, jak na inwestycje samorządów wpływa aspekt zrównoważonego rozwoju.
W raporcie „Zrównoważony rozwój na tle wyzwań inwestycyjnych i sytuacji finansowej polskich samorządów” BGK podaje, że jednostki samorządu terytorialnego (JST) największą wagę przywiązują do społeczno-ekonomicznych aspektów zrównoważonego rozwoju.
Najczęściej jako najistotniejsze wskazują obszary ich bezpośredniej odpowiedzialności, takie jak rozwój infrastruktury i usług edukacyjnych. Znajduje to odzwierciedlenie w ich priorytetach inwestycyjnych.
W strukturze inwestycji samorządów dominują projekty drogowe. W 2021 r. wyniosły one 15,9 mld zł, co stanowiło 1/3 udziału we wszystkich inwestycjach (33,2%). Wartość inwestycji drogowych była wyższa niż suma wydatków na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną (5,8 mld zł), turystykę, sport i kulturę (5,7 mld zł) oraz na transport zbiorowy (3,9 mld zł).
BGK podaje, że jest to mocno powiązane z tym, że inwestycje w tym obszarze są najczęściej uznawane za niedostateczne – wskazało tak 77% samorządów. Mniejsze potrzeby inwestycyjne można zaobserwować w takich obszarach jak gospodarka odpadami (45%), ciepłownictwo (40%) i transport zbiorowy (39%).
Ogólnie udział wydatków majątkowych w całkowitych wydatkach JST w I poł. 2022 r. wyniósł 11% i był wyraźnie wyższy niż rok wcześniej. Dynamika wydatków inwestycyjnych rok do roku wyniosła 26,3%, a większość samorządów spodziewa się jej przyspieszenia w drugiej połowie roku. Duży wpływ na to będą mieć projekty realizowane w Programie Inwestycji Strategicznych, którego operatorem jest BGK.
Inwestycje rosną mimo spadającej nadwyżki operacyjnej. W I poł. 2022 r. relacja nadwyżki operacyjnej do dochodów bieżących samorządów wynosiła 12,8% i była mniejsza niż średnia z lat ubiegłych. Inwestycje są głównie finansowane ze środków własnych (36,7%), ponadto 22% ze środków europejskich, a tylko ponad 10% z kredytu. Jednocześnie samorządy spodziewają się wyraźnego wzrostu znaczenia dotacji z budżetu państwa – ich udział w całkowitym finansowaniu inwestycji w 2021 r. wynosił 14,5%.
Samorządy i zrównoważony rozwój
BGK podaje też, że samorządy realizują politykę zrównoważonego rozwoju przede wszystkim poprzez „zielone” projekty inwestycyjne oraz akcje edukacyjne. Odpowiedziało tak kolejno 55 i 52,7% samorządów. Udział „zielonych” inwestycji w całkowitych wydatkach majątkowych samorządów w 2021 r. wynosił 17,5%, zatem co szósta złotówka wydana przez samorządy była „zielona”. Tego typu inwestycje mają służyć ochronie roślin, oczyszczaniu miast i wsi, ochronie gleb i wód podziemnych czy ochronie różnorodności biologicznej i krajobrazu.
Największy odsetek takich inwestycji był w gminach wiejskich (28,7%), a w ujęciu regionalnym w województwie mazowieckim (22,9%). Ponadto większość samorządów (89%) na bieżąco monitoruje środowiskowe oddziaływanie realizowanych inwestycji. Nieco rzadziej są dokonywane analizy oddziaływania społecznego (66,4%).
