Od dwóch lat świat nie robi postępu w obszarze realizacji celów zrównoważonego rozwoju choć badania pokazują, że postęp wciąż jest możliwy. Kwestie, które w dużej części udało się wyeliminować (skrajne ubóstwo, czy głód), na skutek pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie znów wykazują trend spadkowy – wynika z raportu infuture.institute. Raport ma jednak wydźwięk optymistyczny – mówi serwisowi ISBiznes.pl prezes instytutu, Natalia Hatalska
Premiera raportu „Wpływ trendów Na Cele Zrównoważonego Rozwoju” – zrealizowanego, w ramach Kampanii 17 Celów i we współpracy z CSR Consulting – odbyła się podczas tegorocznej edycji Europejskiego Forum Nowych Idei (EFNI). Jakie trendy mają największy negatywny i pozytywny wpływ na realizację celów zrównoważonego rozwoju? Jaka zmiana jest potrzebna, aby zrealizować cele określone w ramach Agendy 2030? Na te pytania w raporcie stara się odpowiedzieć infuture.institute.
– To, co udało nam się wypracować w trakcie zrealizowanego przez nas badania, to wskaźnik wpływu poszczególnych trendów na cele zrównoważonego rozwoju. Widać wyraźnie, że istnieje wiele trendów, chociażby takich jak polaryzacja, wojny wpływów, nierówności cyfrowe czy antynauka, które mają negatywny wpływ na realizację celów, tj. uniemożliwiają ich wykonanie w zaplanowanym czasie. Wskaźnik pokazuje jednak, że istnieją również trendy, które mają pozytywny wpływ na realizację celów m.in. gospodarka społeczna, różnorodność i inkluzywność, wzmacnianie kobiet czy being good – mówi portalowi ISBiznes.pl Natalia Hatalska, CEO infuture.institute.
– Ponieważ jednak trendy są pochodną aktywności człowieka, człowiek może również na nie wpływać – to znaczy, albo im przeciwdziałać, albo je wzmacniać. Nawet więc jeśli niektóre dane są niepokojące – to ostateczny wydźwięk raportu jest optymistyczny. Pokazuje nam on bowiem, co powinniśmy robić, jakie kroki podjąć, w jakich obszarach działać – dodaje.
– Przyznaję szczerze – pisanie tego raportu nie było łatwe. Świadomość, że cele zrównoważonego rozwoju wyznaczone w ramach Agendy 2030 mają małe szanse na realizację w terminie nie napawa optymizmem. A jednak paradoksalnie to właśnie z tych pesymistycznych danych płynie nadzieja – mówi też Natalia Hatalska, CEO infuture.institute.
Jeśli do 2030 r. cele zrównoważonego nie zostaną osiągnięte to jaki będzie efekt?
– Cele obejmują szeroki zakres wyzwań, takich jak ubóstwo, zdrowie, edukacja, równość płci, sprawiedliwość społeczna, ale także zmiany klimatu, zrównoważona konsumpcja czy rozwój innowacyjności. Same cele to dosyć ogólne kierunki, ale towarzyszy im 169 zadań szczegółowych, do których ustalono wskaźniki, dzięki czemu na całym świecie monitorowane są postępy w osiąganiu celów. Można powiedzieć że Cele to taka mapa drogowa do lepszego świata – mówi ISBiznes.pl Małgorzata Greszta, partner zarządzająca CSR Consulting i prezeska zarządu Fundacji Kampania 17 Celów.
– Ogromną wartością jest fakt, że jest uniwersalny światowy dokument, dzięki któremu działania zarówno rządów, jak i biznesu i organizacji pozarządowych mogą być prowadzone w spójny sposób. To jedyne wyjście, bowiem globalne i lokalne wyzwania osiągnęły skalę i poziom złożoności, których nie da się rozwiązać na poziomie jednostki, a nawet pojedynczego państwa – dodaje.
– Ostatnie lata pokazały nam już czym może grozić zaniedbanie tego pierwszego aspektu środowiskowego – niedobory surowcowe, wysokie koszty energii, zmiany klimatyczne. Nierówności społeczne na świecie to ryzyko kolejnych kryzysów migracyjnych i konfliktów. Gaszenie pożarów w jednym obszarze utrudnia realizację celów w innym. Dlatego to takie ważne, że SDG’sy muszą rozwijać się symultanicznie – mówi też Małgorzata Greszta.
Infuture.institute podkreśla, że do końca wykonania planu zostało niestety osiem lat, a świat nie osiąga wyraźnych postępów w obszarze ustalonych priorytetów. Dodatkowo kwestie, które w dużej części udało się wyeliminować (skrajne ubóstwo, głód), na skutek pandemii COVID-19 oraz wojny w Ukrainie znów wykazują trend spadkowy.
– Raport, który mają państwo przed sobą, to symbol nowego myślenia o tym, jak rozwijać biznes, jak realizować ambitne wizje w zgodzie ze środowiskiem, potrzebami społecznymi czy wręcz najważniejszymi potrzebami człowieka. A to jedyna droga do odpowiedzi na wyzwania, przed którymi stoi dziś świat – mówi Małgorzata Greszta.
Punktem krytycznym do zatrzymania niekorzystnych zmian środowiskowych jest już tylko kilka najbliższych lat. Co będzie jeśli nie zrealizujemy Celów w terminie do 2030 r.?
– Po prostu nie naprawimy tego świata. Pytanie jest tylko czy będziemy mieli jeszcze szansę zrobić to później? Czy będziemy w stanie zatrzymać rozpędzony pociąg i cofnąć zmiany, które pójdą za daleko? Już dziś mówi się o tym, że punkt krytyczny do zatrzymania niekorzystnych zmian środowiskowych to już tylko kilka najbliższych lat. Rosnące nierówności społeczne mogą potencjalnie prowadzić do nowych konfliktów i kolejnych zagrożeń. Koszty zaniechań są trudne do oszacowania, ale na pewno będą bardzo wysokie – mówi ISBiznes.pl Małgorzata Greszta.
Realizacja celów z Agendy 2030 w Polsce
– Agenda faktycznie wyznacza Cele na 2030 rok i dziś całą energię i uwagę powinniśmy skupić na ich realizacji. Postęp w realizacji Celów jest bardzo zróżnicowany. I tak na przykład w Polsce ogromnie postępy poczyniliśmy w Celu 1: Koniec z ubóstwem, Celu 4: Dobra jakość edukacji, Celu 8: Wzrost gospodarczy i godna praca, czy Celu 9: Innowacyjność, przemysł, infrastruktura. Złożyły się na to różne czynniki, takie jak projekty rządowe związane z działaniami na rzecz zmniejszenia ubóstwa czy zaangażowanie biznesu w różne projekty inwestycyjne związane z dobra koniunkturą gospodarczą – wyjaśnia Greszta.
– Nie oznacza to, że wszystkie zadania w danych celach zrealizowaliśmy, a raczej odnotowaliśmy duży postęp w ich realizacji. Do naszych największych wyzwań należą cele związane ze środowiskiem, w szczególności Cel 13: Działania w dziedzinie klimatu i Cel 12: Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja. Zwłaszcza Cel 13 to nasza bolączka, tym bardziej że wymaga strategicznej zmiany. Tylko strategiczna współpraca w tym obszarze przyniesie efekty. Na dziś to nasze kluczowe wyzwanie. Coroczne raporty przygotowywane na poziomie globalnym jak i krajowym wyraźnie wskazują pewien postęp w realizacji Agendy, ale dziś jest on zbyt wolny. Cele są współzależne od siebie wiec realizacja w jednym obszarze wspiera realizacji wskaźników w innych – dodaje.
Epoka katastrof. Granice wzrostu, a Agenda 2030
Infuture.institute przypomina w raporcie, że w latach 70. XX wieku Klub Rzymski opublikował głośny raport „Granice wzrostu”, który jednoznacznie wskazywał, że nieograniczony wzrost (gospodarczy, populacji, zużycia zasobów etc.) w systemie o ograniczonych zasobach (Ziemia) jest niemożliwy do zrealizowania, że prędzej czy później taki model funkcjonowania będzie musiał się załamać.
Naukowcy przedstawili symulacje pesymistycznych scenariuszy, jakie mogą się wydarzyć, jeśli żadne kroki przeciwdziałające załamaniu systemu nie zostaną podjęte, a lata 2000-2020 nazwali wprost epoką możliwych katastrof. Choć główna rekomendacja wynikająca z raportu, tj. ograniczenie wzrostu, nie została ani przyjęta, ani zrealizowana, raport ten zapoczątkował działania w obszarze szeroko rozumianego zrównoważonego rozwoju. Świat zrozumiał również, że wyzwania, przed którymi stanął (zmiany klimatyczne, utrata bioróżnorodności, zanieczyszczenie środowiska, kryzys energetyczny, kryzys żywnościowy, niepokoje społeczne, nierówności), są na tyle duże, że nie mogą być już realizowane samodzielnie, wewnątrz poszczególnych krajów, ale konieczna jest bliska współpraca pomiędzy państwami.
Agenda 2030 ustalona w 2015 r. w Nowym Jorku przez 193 kraje członkowskie ONZ jest strategią dla świata, która bierze wszystkie te kwestie pod uwagę. Agenda 2030 wyznacza 17 celów, a w ich ramach 169 zadań, których realizacja ma pozwolić na to, by świat stał się lepszym miejscem do życia dla wszystkich.
Mapa cieplna – wpływ trendów na cele zrównoważonego rozwoju
Najważniejszą częścią przeprowadzonej analizy jest mapa cieplna wpływu poszczególnych trendów na cele zrównoważonego rozwoju. Mapa pokazuje, jak każdy z trendów wpływa na każdy cel zrównoważonego rozwoju. Im bardziej mapa świeci się na czerwono, tym bardziej trend negatywnie wpływa na realizację celu (spowalnia lub uniemożliwia jego wykonanie o czasie). Im bardziej mapa świeci się na zielono, tym pozytywniej dany trend wpływa na realizację celu (przyspiesza lub umożliwia jego wykonanie o czasie).
– Warto zwrócić uwagę na fakt zróżnicowanego wpływu danego trendu na poszczególne cele. Na przykład trend transport autonomiczny ma rozpiętość wpływu na poszczególne cele w skali od -1,3 do +1,7. To znaczy, że istnieją cele, których realizację trend ten mocno wspiera, a jednocześnie istnieją cele, których realizacji przeciwdziała. Dostrzeżenie tych zależności jest bardzo ważne, aby przy ostatecznym ustalaniu ścieżek działania zawsze patrzeć holistycznie i uwzględniać ten różny wpływ. Cele są bowiem tak skonstruowane, że ich wspólna, równoczesna realizacja przyniesie oczekiwane efekty – mówi Małgorzata Greszta, partner zarządzająca CSR Consulting.
infuture.institute podaje, że jako główne narzędzie do oceny wpływu trendów na cele zrównoważonego rozwoju wykorzystana została asymetryczna macierz relacji. Umożliwia ona bowiem porównywanie zależności między dwoma różnymi obszarami – 54 trendami z mapy trendów 2022 oraz 17 celami zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo, ze względu na ogromną liczbę zależności (łącznie 918) wprowadzony został dodatkowy poziom analizy – trendy zostały przypisane do siedmiu megatrendów (świat lustrzany, biologia technocentryczna, transformacja klimatyczna, deglobalizacja, utrata spójności społecznej, kryzysy zdrowotne, zmiany demograficzne), a cele zrównoważonego rozwoju do ośmiu obszarów (godność, jakość życia, różnorodność biologiczna, czyste środowisko, odpowiedzialna konsumpcja i produkcja, wzrost gospodarczy, pokój, partnerstwo). Pozwoliło to analizować dane na co najmniej dwóch wymiarach: szczegółowym – wpływ konkretnego trendu na konkretny cel oraz ogólnym – wpływ megatrendu na dany obszar.
